نرخ مالیات در هر حوزه نیز متفاوت است و دولت‌ها با توجه به برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت خود و همچنین شرایط اقتصادی حاکم بر کشور، اقدام به تعیین آن می‌کنند. به همین سبب است که آموزش مالیات به عنوان یکی از شاخه های مهم آموزش حسابداری در هر کشوری لحاظ می شود. تخطی از این قوانین و عدم پرداخت مالیات، که تحت عنوان فرار مالیاتی از آن یاد می‌شود، جرم تلقی است و مجرمین بر اساس قوانین مجازات می‌شوند.
برای پرداخت مالیات، شخص حقیقی یا حقوقی مکلف است در بازه زمانی مشخص شده، اظهارنامه مالیاتی خود را پر کند و آن را برای اداره دارایی ارسال کند. برای تنظیم اظهارنامه معمولا باید نیروی متخصصی که آموزش اظهارنامه مالیاتی و دوره های مربوطه را گذرانده باشند. این اظهارنامه بر اساس اسناد و مدارک مالی مجموعه تنظیم می‌شود و میزان سود یا زیان مجموعه را نشان خواهد داد.
هر گونه کوتاهی در ثبت سود شرکت، پنهان کاری، دستکاری میزان سود و زیان و یا عدم گزارش گردش مالی یک مجموعه با هدف عدم پرداخت مالیات یا پرداخت کمتر آن، از نظر قانون، فرار مالیاتی محسوب می‌شود. فرار مالیاتی شکل‌های مختلفی دارد اما در هر صورت، از نظر قانون جرم عمدی تلقی می‌شود و جزای نقدی و یا حبس به همراه دارد.
حتی با وجود تمامی‌جرایم اقتصادی که در کشور ایران صورت می‌گیرد، فرار مالیاتی رتبه اول را داراست. سازمان امور مالیاتی کشور در گزارش‌های خود اعلام کرده است که فرار مالیاتی سالانه چیزی در حدود ۱۲۵ هزار میلیارد تومان ضرر به دولت وارد می‌کند. فرار مالیاتی تهدید بزرگی برای سرمایه گذاری و همچنین گسترش بسترهای رشد اقتصادی یک جامعه محسوب می‌شود. با فرار مالیاتی، دولت‌ها یکی از منابع پایدار درآمد خود را از دست می‌دهند و تامین این منبع مالی، امری دشوار و در مواردی غیر ممکن خواهد بود.
اما چرا فرار مالیاتی در ایران در رتبه اول جرایم اقتصادی قرار دارد؟ دلایل مختلفی وجود دارد که هر یک می‌توانند به تنهایی پاسخی برای این پرسش باشند. مهم ترین این عوامل، بالا بودن نرخ‌های مالیاتی در حوزه‌های مختلف است. اگر شرایط اقتصادی در یک کشور مطلوب نباشد، بالا رفتن نرخ‌های مالیاتی سرمایه گذاران را دلسرد می‌کند و آنها نیز در مقابل تلاش می‌کنند تا با پایین نشان دادن میزان سود خود و پنهان کاری، از پرداخت مالیات بیشتر خودداری کنند.
بدیهی است که اگر دولت‌ها در وضع نرخ‌های مالیاتی شرایط اقتصادی کشور و بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی را با دقت بیشتری در نظر بگیرند، نرخ‌های تصویب شده برای مالیات نیز از اعتدال بهتری برخوردار خواهند بود. علاوه بر این موضوع، عدم پرداخت مالیات توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در ایران ممکن است به خاطر دلایل زیر صورت بگیرد:
- ضعیف بودن آموزش مالیات و فرهنگ کلی جامعه و نبود آگاهی کافی در خصوص مزایای پرداخت مالیات
- مبهم و پیچیده بودن قوانین مالیاتی، نبود آموزش مالیات و عدم آگاهی اشخاص در خصوص فرایندها و مقررات مربوطه
- اعتماد نداشتن بخش بزرگی از جامعه به اثربخشی پرداخت مالیات و مدیریت دولت در هزینه این بخش از درآمد خود
- گستردگی فساد اقتصادی در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور
- نبود یک ساختار جامع، متخصص و مقتدر نظارتی و آموزشی در حوزه مالیات
این ویدئو بخشی از پکیج جامع آموزش حسابداری بازار کار قسمت تنظیم اظهارنامه مالیاتی می باشد.
-
اقداماتی که فرار مالیاتی محسوب می‌شوند
به طور کلی، فرار مالیاتی به معنای عدم پرداخت مالیات و یا تغییر عامدانه اطلاعات مالی یک بنگاه اقتصادی یا شخص حقیقی با هدف پرداخت مالیات کمتر است. با این حال، فرار مالیاتی می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد که در ادامه چند مورد از این موارد را به طور دقیق تر بررسی خواهیم کرد:
اول : اگر حساب سود و زیان یک مجموعه و دفاتر قانونی آن به عمد، بر خلاف حقیقت (سود و زیان واقعی بنگاه اقتصادی) تنظیم شده باشند، فرار مالیاتی محرز است. همچنین اگر ترازنامه مالیاتی به استناد این مدارک تنظیم و تسلیم شود، از نظر قانون فرار مالیاتی صورت گرفته است. در این صورت، شخص خاطی به سه ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.
دوم : اگر فرد با هدف عدم پرداخت مالیات و کتمان درآمد، با کارت ملی اشخاص دیگر اقدام به دریافت کارت بازرگانی کند، از نظر قانونی فرار مالیاتی صورت گرفته است.
سوم : اگر برای امور مالی مجموعه از حساب بانکی و یا کارت بانکی کارگران، کارمندان و نزدیکان استفاده کند و بدین شکل بخشی از گردش مالی مجموعه را پنهان کند، از نظر قانون فرار مالیاتی محسوب می‌شود. در این صورت، معاملات و گردش مالی مجموعه در دفاتر قانونی ثبت نمی‌شود و بدیهی است که مالیات نهایی مجموعه برای سود کمتری لحاظ می‌شود که این خود مصداق بارز فرار مالیاتی است.
چهارم : اگر یک بنگاه اقتصادی برای سه سال پشت سر هم گزارش‌ها و اسناد مالی مربوطه خود را (از جمله ترازنامه مالیاتی، حساب سود و زیان و اظهارنامه مالیاتی) به اداره دارایی و سازمان‌های مربوطه تسلیم نکند، از نظر قانون فرار مالیاتی محسوب می‌شود.
پنجم : در صورت پنهان کردن فعالیت‌های اقتصادی که درآمدزا هستند، از نظر قانون فرار مالیاتی صورت گرفته است.
ششم: اگر یک بنگاه اقتصادی معاملات و قرارداد‌هایی که شخص دیگری انجام داده است را به نام خود ثبت کند و یا معاملات و قرارداد‌های پرسود خود را به نام شخص ثالث دیگری انجام دهد، به صورت عمدی میزان سود و زیان مجموعه را دستخوش تغییراتی کرده است. این اقدامات از نظر قانون فرار مالیاتی محسوب می‌شوند.
هفتم : اگر فرد یا بنگاه اقتصادی به صورت عامدانه و آگاهانه از دسترسی ماموران مالیاتی و ممیزین اداره دارایی به حساب‌ها و دفاتر مالی و همچنین اطلاعات مالی مجموعه یا شخص ثالث جلوگیری کند یا موانعی را برای آنها ایجاد کند، فرار مالیاتی محرز خواهد بود.
در نهایت نیز، عدم اجرای تکالیف قانونی مربوط به حوزه‌های مالیات بر ارزش افزوده و مالیاتهای مستقیم (مانند دریافت مالیات از دیگر مودیان و مشتریان و تحویل آن به سازمان امور مالیاتی کشور) جرم محسوب می‌شود.
-
آیا اجتناب مالیاتی همان فرار مالیاتی است؟
اجتناب از پرداخت مالیات با فرار مالیاتی تفاوت دارد. بر اساس مفاد قانون مالیاتهای مستقیم، در فرار مالیاتی شخص حقیقی یا حقوقی درآمد، سود و زیان و سایر اطلاعات مالی خود را از دید بازرسان و سازمان امور مالیاتی کشور پنهان نگه می‌کند و بدین شکل از پرداخت مالیات خودداری می‌کند. بدین ترتیب فرار مالیاتی جرمی عمدی محسوب می‌شود.
در مقابل، اجتناب مالیاتی به معنای سوء استفاده از قوانین مالیاتی موجود در کشور، با هدف کاهش میزان بدهی مالیاتی یک مجموعه یا شخص حقیقی صورت می‌گیرد. بنابراین در اجتناب مالیاتی، یک بنگاه اقتصادی تمامی‌گردش‌های مالیاتی خود را قید می‌کند اما با توجه به ظرایف قانون و تبصره‌های موجود، آنها را اشتباه ثبت می‌کند تا میزان درآمد خود در شاخه‌هایی که مالیات کمتری به آنها تعلق می‌گیرد، بیشتر نشان دهد و بدین ترتیب، مالیات کمتری را به دولت پرداخت کند.
اجتناب مالیاتی امری قانونی است، چرا که فرد از قوانین موجود برای کاهش مالیات استفاده کرده است. با این حال، ممیزین اداره دارایی و ماموران اداره مالیاتی، مواردی از این قبیل را با دقت بیشتری بررسی می‌کنند اگر مورد تایید بود که هیچ مگرنه باعث رد دفاتر مالیاتی شما شده و در نتیجه علی الراس خواهید شد.
-
فرار مالیاتی چه مجازات‌هایی دارد؟
اشخاص حقیقی و حقوقی و همچنین موسسات و ادارات دولتی می‌توانند مرتکب فرار مالیاتی شوند. بدیهی است که قانون، مجازات متفاوتی را برای هر یک از این موارد در نظر بگیرد. همچنین جزای این جرم اقتصادی با توجه به نوع فرار مالیاتی و شرایط ارتکاب آن، متفاوت است. تمامی این موارد در مفاد آموزش مالیات به خوبی قید شده اند. به عنوان مثال، اگر اشخاص حقیقی مرتکب فرار مالیاتی شوند، حبس بین شش ماه الی دو سال برایشان در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر آن، اشخاص حقیقی مکلف هستند که:
- تمامی ضرر و زیانی که در اثر عدم پرداخت مالیات به دولت وارد کرده اند را جبران کنند.
- اصل مالیات را به همراه جریمه‌های قانونی و مالی به دولت پرداخت کنند.
- در مواردی این افراد ممکن است محکوم به ۳۱ الی ۷۴ ضربه شلاق شوند و یا حکم محکومیت آنها رسانه ای شود.
- همچنین در مواردی فرد ممکن است برای شش ماه الی پنج سال از تمامی حقوق اجتماعی خود محروم گردد.
در مقابل، اگر شرکت‌ها و موسسات مرتکب فرار مالیاتی شوند، ممکن است ممنوعیت‌هایی برای صدور برخی از اسناد تجاری برایشان در نظر گرفته شود. همچنین ممنوعیت انجام یک یا چند فعالیت اقتصادی برای شش ماه الی دو سال برای شرکت‌ها و موسسات در نظر گرفته می‌شود. همچنین اگر یک شخص حقیقی، مانند مدیر مالی یا مدیر عامل یک مجموعه، مسئول مستقیم فرار مالیاتی یک مجموعه باشد، علاوه بر شرکت یا بنگاه اقتصادی شخص مسئول نیز به صورت جداگانه، مجازات خواهد شد.
علاوه بر موارد فوق، عدم گزارش فرار مالیاتی نیز بر اساس مفاد قانون مالیات های مستقیم و از نظر قانون جرم محسوب می‌شود. اگر ماموران مالیاتی، حسابرسان و حسابداران یک مجموعه از فرار مالیاتی اشخاص حقیقی یا حقوقی آگاه باشند اما نسبت به گزارش آن به سازمان‌های مربوطه خودداری کنند، از نظر قانون مرتکب جرم شده اند و جزای نقدی (پرداخت دو میلیون تومان)، شلاق (۳۱ ضربه)، شش ماه حبس و محرومیت از حقوق اجتماعی برای این افراد در نظر گرفته می‌شود. عدم گزارش فرار مالیاتی برای افراد عادی که سمت مالی مرتبط با مجموعه ندارند، جرم تلقی نمی‌شود.
اگر قصد یادگیری حسابداری از پایه تا پیشرفته را دارید با انتخاب پکیج جامع آموزش صفر تا صد حسابداری ویژه بازار کار تمام تکنیک‌ها و مهارت‌های کلیدی که لازم است برای ورود به این حرفه بیاموزید را بصورت یکجا در اختیار شما قرار خواهیم داد.
