صورت معاملات فصلی چیست؟

در کشور ما اشخاص حقیقی و حقوقی موظف هستند پس از اتمام یک دوره مالی دوازده ماهه، عملکرد خود را به سازمان امور مالیاتی کشور گزارش کنند. تمامی ‌معاملات، صورت سود و زیان، مالیات بر ارزش افزوده، حقوق و مزایای نقدی به کارکنان و سایر موارد که برای تحلیل و بررسی عملکرد مالی یک مجموعه مورد نیاز هستند، در قالب گزارش‌های مالی، دفاتر رسمی ‌و اظهارنامه مالیاتی تسلیم اداره مالیات می‌شوند و بر اساس میزان سود و زیان و همچنین عملکرد مجموعه، مالیات نهایی محاسبه می‌شود.

از آنجاییکه جمع آوری این اطلاعات توسط ممیزین مالیاتی برای دولت ها هزینه گزافی دارد به همین منظور با مکانیزه کردن فرایند و همچنین آموزش ارسال اظهارنامه مالیاتی و بهره گیری از فرم‌های آنلاین و همچنین اجرای سیستم‌های ثبت، تحلیل و بررسی الکترونیکی، توانسته اند تا حد قابل قبولی از طولانی بودن پروسه بررسی پرونده ها، بروز خطا در فرایند‌های بررسی و همچنین استخدام نیروی کار بیشتر، جلوگیری کنند.

در همین راستا، یکی دیگر از راهکار‌‌‌های مفید برای رسیدگی سریعتر به پرونده‌های مالی و همچنین جلوگیری از فرار‌های مالیاتی، تصویب ارسال گزارش صورت معاملات فصلی در قانون وصول درآمد‌‌‌های دولت است.

• تعریف صورت معامله فصلی

بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی‌بنگاه‌های اقتصادی و اشخاص حقیقی موظف هستند صورت کامل معاملات خود، درآمد ها، زیان‌ها و پرداختی هایشان را در دوره‌های نود روزه یا سه ماهه، تنظیم کرده و به سازمان امور مالیاتی کشور تحویل دهند. این گزارش سه ماهه تحت عنوان صورت معامله فصلی شناخته می‌شود.

بدیهی است که بر اساس این تعریف، تمامی ‌معاملات انجام شده (اعم از خرید و فروش) که افراد حقوقی و حقیقی در بازه‌های سه ماهه انجام می‌دهند، تحت عنوان معاملات فصلی شناخته می‌شود. در صورت معاملات فصلی، اطلاعات معامله، اطلاعات طرفین معامله و همچنین هزینه‌ها و مبالغ جابجا شده باید به درستی ذکر شوند.

این ویدئو بخشی از پکیج جامع آموزش حسابداری بازار کار قسمت تنظیم اظهارنامه مالیاتی می باشد.

قانون صورت معاملات فصلی اولین بار در سال ۱۳۷۳ مطرح شد و چیزی در حدود هجده سال بعد به صورت رسمی‌ در کشور اجرا شد. در صورت معاملات فصلی کد ملی یا کد اقتصادی طرفین معامله (خریداران و فروشندگان) ذکر می‌شود و بدین ترتیب، بر اساس گزارش‌های ثبت شده معاملات طرفین معامله در سیستم اطلاعاتی سازمان امور مالیاتی کشور ثبت می‌شود.

در اینصورت بنگاه‌های اقتصادی نمی‌توانند در پایان سال مالی و به منظور کاهش میزان سود کسب شده، اطلاعاتی را از سازمان امور مالیاتی کشور پنهان کنند. حتی در صورت عدم ذکر یک معامله سود آور توسط یکی از طرفین (به عنوان مثال فروشنده) اطلاعات معامله مربوطه در گزارشات خریدار ثبت شده است و بدین ترتیب ردیابی فرار‌های مالیاتی ممکن است.

• مکلفین به ارسال صورت معاملات فصلی

 دریافت صورت معاملات فصلی امروزه بر اساس دستورالعمل اجرایی ماده ۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم در کشور اجرا می‌شود. بر اساس این دستورالعمل، اشخاص حقوقی، اشخاص حقیقی (مشاغل گروه اول) و آن دسته از صاحبان مشاغلی که مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند، باید صورت معاملات فصلی خود را نیز در بازه‌های زمانی سه ماهه، به سازمان امور مالیاتی کشور تحویل دهند.

صورت معاملات فصلی، مانند اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه یک ساختار مشخص و از پیش تعیین شده دارد و استاندارد‌های آن زیر نظر سازمان امور مالیاتی کشور پیاده سازی شده است. در صورت معاملات فصلی باید کد اقتصادی طرفین معامله، مبلغ معامله و در صورت انجام معاملات ارزی، نوع و نرخ ارز و معادل ریالی آن ذکر شوند. همچنین صادراتی یا وارداتی بودن کالاها، شماره اظهارنامه گمرکی، کد ترخیص گمرک و همچنین شماره‌های اختصاصی اشخاص خارجی باید درج شوند.

تخطی از هر یک از موارد فوق، مانند عدم ثبت صورت حساب، عدم درج شماره اقتصادی یکی از طرفین معامله یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معامله خود و یا برعکس، بر اساس قانون جرم محسوب می‌شود. فرد خاطی مشمول پرداخت جریمه ای معادل با ده درصد از مبلغ معامله ای خواهد شد که عدم رعایت قوانین در خصوص آن اجرا شده است. همچنین در صورت عدم ارسال این گزارش در موعد مقرر، مودی خاطی مجبور به پرداخت یک درصد از مبلغ گزارش نشده خواهد شد.

• صورت معاملات فصلی را چگونه ارسال کنیم؟

صورت معاملات فصلی نیز مانند اظهارنامه مالیاتی و مالیات بر ارزش افزوده، به صورت کاملا دیجیتال و اینترنتی برای سازمان امور مالیاتی کشور ارسال می‌شود. باید توجه داشت که گزارش معاملات فصلی به هیچ عنوان به صورت دستی توسط سازمان امور مالیاتی کشور تحویل گرفته نمی‌شود و مودیان می‌توانند یا به صورت آنلاین و یا به صورت آفلاین (فرمت TTMS) گزارش‌های خود را ارسال کنند.

روش آنلاین : صورت معاملات از طریق حساب کاربری مودی مالیاتی به صورت مستقیم به اداره مالیات تحویل داده می‌شود.

روش آفلاین : صورت معاملات در نرم افزار استاندارد سازمان امور مالیاتی کشور به صورت آفلاین (فرمت TTMS) تنظیم می‌شود و گزارش نهایی از طریق اینترنت به سازمان ارسال می گردد.

مودیان مالیاتی حداکثر ۴۵ روز پس از پایان دوره سه ماهه مهلت دارند تا صورت معاملات فصلی خود را تسلیم اداره مالیات کنند. به عنوان مثال، برای تکمیل و تحویل صورت معاملات فصلی تابستان، شرکت‌ها تا ۱۵ آبان همان سال مهلت دارند.

اما این سئوال پیش می آید که آیا تمامی‌ شرکت‌ها و حوزه‌های اقتصادی مکلف به گزارش صورت معاملات فصلی خود هستند؟ پاسخ این پرسش منفی است. قانون تبصره‌های معافیت را برای حوزه‌های اقتصادی و شرایط خاص در نظر گرفته است.

به عنوان مثال، تمامی ‌جریمه‌ها، خسارت‌ها، عوارض و مالیات‌های پرداختی یک مجموعه، حق تمبر، حقوق گمرکی، حق ثبت و هزینه هایی که به دستگاه‌های اجرایی یک کشور پرداخت شده اند، از قرار گرفتن در صورت معاملات فصلی معاف هستند. البته عوارض و مالیات مربوط به قانون مالیات بر ارزش افزوده از این قاعده مستثنی هستند و باید در صورت حساب‌های فصلی حتما ذکر شوند. علاوه بر موارد فوق، گزارش شرایط زیر در صورت معاملات فصلی نیز معاف هستند:

* تمامی ‌هزینه‌های مربوط به اهدای جوایز، کمک به خیریه ها، کمک‌های بلاعوض، عضویت در انجمن ها، تشکل‌های غیر دولتی مجاز، احزاب و مجامع و گروه‌های حرفه ای.

* تمامی ‌هزینه‌ها و درآمد‌‌‌های ناشی از معاملات در بورس، پرداخت سود و یا کارمزد اوراق بهادار، حق تقدم سهام، سودها و کارمزد‌های پرداختی به بانک ها، صندوق‌های قرض الحسنه، موسسات اعتباری و صندوق‌های حمایتی

* درآمد حاصل از فروش کالا و یا ارائه خدمات به مصرف کننده نهایی (آخرین بخش از حلقه تولید)

* خرید از نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی که موظف به ثبت نام در سازمان امور مالیاتی کشور و دریافت کد اقتصادی نیستند.

* هر نوع معامله در حوزه‌های دامداری، دامپروری، کشاورزی، پرورش دهندگان زنبور عسل و ماهی و سایر مشاغل مشابه که مشمول ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم می‌شوند.

* هزینه‌های مربوط به آبونمان و پرداخت شارژ و همچنین هزینه‌های مربوط به نگهداری از بنا و محل فعالیت اقتصادی

* هرگونه معامله با اشخاص حقیقی که کمتر از %۵ از حد نصاب مشخص شده برای “معاملات کوچک قانون برگزاری مناقصات” باشد.

• تفاوت صورت معاملات فصلی با گزارش‌ ارزش افزوده

مشمولین پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، از نظر قانون، مکلف به ارائه صورت معاملات فصلی هستند اما برعکس این اصل صادق نیست. به بیان دیگر، آن دسته از مودیان مالیاتی که مکلف به ارسال صورت معاملات فصلی هستند، لزوماً مکلف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نمی باشند.

یک شخص حقیقی یا حقوقی مکلف به پرداخت مالیات ارزش افزوده را در نظر بگیرید. حسابداری این مودی باید در بازه‌های زمانی سه ماهه صورت معاملات فصلی خود را به همراه گزارش‌های مربوط به مالیات بر ارزش افزوده، تسلیم سازمان امور مالیاتی کشور کند.

پس از بررسی‌های انجام شده، مودی مکلف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خواهد شد. این در حالی است که یک مودی که مکلف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیست، تنها در دوره سه ماهه، صورت معاملات فصلی خود را تسلیم سازمان مربوطه می‌کند و مالیات نهایی در یک دوره ۱۲ ماهه و پس از صدور برگه تشخیص ممیزین دارایی پرداخت می‌شود.

•  تطبیق اطلاعات ارائه شده اهمیت بسیار زیادی دارد! 

نکته قابل توجه برای صاحبان کسب و کار و بنگاه‌های اقتصادی، تطابق اطلاعات مندرج در این گزارش با دیگر گزارش‌‌‌‌های ارسالی به سازمان امور مالیاتی، از جمله اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده و یا عملکرد مالیاتی است. صورت معاملات فصلی در چهار نوبت و به تفکیک به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال می‌شود.

بنابراین عملکرد سالانه یک بنگاه اقتصادی یا شرکت باید با جمع اطلاعات موجود در صورت‌های چهارگانه ارسالی برابری کند. به بیان ساده تر نوع معامله، مبلغ مورد معامله و اطلاعات مربوط به طرفین معامله باید در این سه گزارش و به ویژه در بخش‌های مربوط به درآمد، خرید و فروش یکسان باشد.

بدیهی است که در صورت عدم مطابقت میان این اطلاعات، ممیزین دارایی حساس می‌شوند. در نتیجه صورت معاملات و دفاتر قانونی مجموعه با دقت بیشتری مورد بررسی قرار می‌گیرند. عدم مطابقت، چه به صورت سهوی و چه به صورت عمدی و با هدف انجام فرار مالیاتی می‌تواند جریمه‌های مادی و معنوی قابل توجهی را برای مجموعه به همراه داشته باشد.

تنظیم صورت معاملات فصلی فرایندی حساس است و چالش‌های خاص خود را دارد، بنابراین آن را به دست افراد با تجربه در زمینه حسابداری مالیاتی بسپارید. استخدام افراد متخصصی که در زمینه تنظیم اظهارنامه‌های مالیاتی و گزارش‌های رسمی ‌تجربه و اعتبار کافی داشته باشند، می‌تواند به شکل قابل قبولی از بروز چنین خسارت هایی جلوگیری کند.

اگر قصد یادگیری حسابداری از پایه تا پیشرفته را دارید با انتخاب پکیج جامع آموزش صفر تا صد حسابداری ویژه بازار کار تمام تکنیک‌ها و مهارت‌های کلیدی که لازم است برای ورود به این حرفه بیاموزید را بصورت یکجا در اختیار شما قرار خواهیم داد.