مالیات عملکرد یا مالیات بر درآمد چیست؟

مالیات حوزه‌های مختلف فعالیت‌های تولیدی، خدماتی و همچنین دارایی‌های افراد را پوشش می‌دهد و به همین دلیل است که شکل‌های متفاوتی دارد. یکی از انواع مالیات، مالیات عملکرد می باشد. از آنجا که عدم ثبت اظهارنامه و پرداخت مالیات عواقبی همچون پرداخت جریمه ۳۰ درصدی برای اشخاص حقوقی و ۱۰ درصد جریمه اشخاص حقیقی و همچنین، محرومیت از معافیت های مالیاتی را در پی دارد، لازم است با این نوع از مالیات و نحوه پرداخت آن آشنا شد.

البته در کشور ایران مالیات اشکال متفاوتی دارد و قوانین مربوط به مالیات‌، حوزه های مختلفی را پوشش می دهد. در بخشی از سرفصل‌های آموزش حسابداری، به تفاوت‌های موجود میان مالیات بر ارزش افزوده و همچنین مالیات عملکرد پرداخته می شود و تمرکز آموزش مالیات در این حوزه، تبیین بهتر و دقیق تر ارتباط میان این دو حوزه مختلف مالیاتی می باشد.

• مالیات عملکرد با یک مثال ساده

هر کسب و کار و بنگاه اقتصادی که از محل درآمد و حرفه خود، سود کسب می‌کند، مشمول پرداخت مالیات عملکرد می‌شود. از این رو مالیات عملکرد را می‌توان همان مالیات بر درآمد دانست. انجام فعالیت‌های اقتصادی و کسب سود در هر کشوری، بدون شک به بسترهای خاصی نیاز دارد که فراهم کردن آن ها بر عهده دولت ها است. بدون وجود چنین بسترهایی، کسب سود غیر ممکن خواهد بود.

این ویدئو بخشی از پکیج جامع آموزش حسابداری بازار کار قسمت تنظیم اظهارنامه مالیاتی می باشد.

از سویی دیگر، ایجاد شرایط ایده آل برای انجام فعالیت‌های حرفه ای، هزینه ای در بر دارد که تامین و پرداخت آن بر عهده دولت‌ها می‌باشد. به همین سبب است که کسب و کارها از محل سود دریافتی خود، به دولت مالیات می‌پردازند تا بتوانند با مشارکت در رشد و بسترسازی‌های آتی دولت‌ها، آینده بهتری را نیز برای کسب و کار خود رقم بزنند.

نرخ مالیات عملکرد بر اساس مصوبات دولت و به صورت سالانه تعیین می‌شود. قانون مالیات‌ها برای افراد در طبقات مختلف جامعه و همچنین کسب و کارهایی با شرایط خاص، معافیت‌های مالیاتی و تخفیف‌هایی را نیز در نظر گرفته است. در ادامه، مالیات عملکرد را با ذکر یک مثال، بهتر توضیح خواهیم داد.

یک کارخانه فرش ماشینی را در نظر بگیرید. این کارخانه تولیدی برای ادامه فعالیت خود به نیروی انسانی، مواد اولیه، تجهیزات و سرمایه احتیاج دارد. حال فرض کنید که پس از پایان سال مالی ۱۴۰۰، ترازنامه مالیاتی، سود خالص بدست آمده از محل فعالیت‌های اقتصادی مجموعه را چیزی در حدود بیست میلیارد ریال نشان دهد.

این ترازنامه در موعد مقرر تحویل داده می‌شود. ممیزین نیز بر طبق قوانین مالیاتی کشور که از سوی اداره دارایی و همچنین سازمان امور مالیاتی و اقتصادی وضع شده اند، مفاد این ترازنامه را تعیین می‌کنند. در این مرحله، ۲۵ درصد از سود خالص شرکت، که معادل پنج میلیارد ریال است، به عنوان مالیات عملکرد مجموعه محاسبه شده و از مجموعه دریافت می‌شود.

اگرچه شیوه محاسبه مالیات عملکرد و روح قانون آن ساده و قابل درک است اما دریافت آن بسیار پرچالش می باشد. محاسبه این مالیات و دریافت آن از بنگاه‌های اقتصادی و افراد حقیقی مستلزم شفافیت در افشای درآمد و همچنین ثبت و رهگیری اسناد مربوطه است.

بدیهی است که برخی از افراد دست به پنهان کاری و یا دستکاری اطلاعات مالی خود می زنند تا مالیات کمتری را نیز پرداخت کنند. به همین سبب است که حسابداری و تشخیص صحیح میزان درآمد افراد و اجرای قوانین مرتبط با پولشویی در یک کشور بسیار پیچیده، چالش برانگیز و هزینه بر است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، مالیات عملکرد جای خود را به شیوه‌های دیگر اخذ مالیات داده است.

• مالیات عملکرد چگونه ثبت و پرداخت می شود؟

سازمان امور مالیاتی کشور، در راستای توسعه خدمات الکترونیکی جهت خوداظهاری مودیان مالیاتی، سامانه تحت وب تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی را طراحی و توسعه داده است. مراحل ثبت و ارسال اظهارنامه های مالیاتی به شرح زیر می باشد:

• ورود به سامانه با نام کاربری و کلمه عبور دریافت شده از سامانه ثبت نام الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور
• ثبت اظهارنامه در سامانه و ورود به محتوای اظهارنامه از طریق عملیات مشاهده
• تکمیل جداول مالی و ترازنامه توسط مودیان حقوقی
• چاپ و بررسی نسخه پیش نویس
• تایید نهایی اطلاعات
• دریافت کدرهگیری
• صدور الکترونیکی قبض مالیاتی

پس از ثبت نام در سامانه ثبت نام الکترونیکی می بایست با نام کاربری و کلمه عبور دریافتی، در سامانه اظهارنامه اشخاص حقوقی وارد و نسبت به تکمیل اطلاعات عملکردی خود اقدام نمایند.

• مالیات بر ارزش افزوده با یک مثال ساده

اگر شما به واسطه فعالیت‌های اقتصادی خود، اعم از تولید کالا و یا ارائه خدمات سودی کسب کنید باید بر مبنای میزان سود دریافتی مالیات پرداخت کنید. مالیات بر عملکرد ساده ترین شیوه پرداخت این مالیات است اما دولت‌ها در دهه‌های اخیر تلاش کرده اند تا از راه‌های علمی‌تر و دقیق تری، میزان سود را محاسبه و نسبت به دریافت مالیات آن اقدام کنند.

امروزه دیگر تجارت به مرزهای خاصی محدود نمی‌شود و با وجود پیشرفت‌های تکنولوژی و گسترش تجارت به فراسوی مرزهای یک کشور، شکل‌های جدید تری از مالیات شکل گرفته اند. مالیات بر ارزش افزوده میزان سود حاصل از یک فرایند تولیدی یا خدماتی را هدف قرار می‌دهد که در لحظه، از مصرف کننده دریافت می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده از سال ۱۳۸۴ و پس از چندین سال مطالعه و کار کارشناسی شده به تصویب رسید. از آن زمان تا به امروز این قانون در تمامی‌کشور اجرا می‌شود. مالیات بر ارزش افزوده، شکل هوشمند مالیات است که تک تک مراحل تامین، تولید و توزیع یک کالا را تحت نظر دارد و بر اساس میزان سود در هر مرحله از این فرایند تولیدی، محاسبه می‌شود.

بیایید به مثال کارخانه فرش ماشینی بازگردیم. کارخانه برای تولید فرش به رنگ، نخ و پشم نیاز دارد که آنها را یا از تولید کنندگان داخلی و یا از منابع خارجی تهیه می‌کند. برای خرید هر یک از این اقلام، کارخانه موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده آن کالای خاص (مثلا رنگ یا ابریشم) است.

کارخانه همچنین بابت پرداخت هزینه‌های کارخانه (مانند آب، برق، گاز، تلفن)، گمرک اجناس، حمل و نقل کالا و نیروی کار نیز موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود که در تمامی‌ مسیر خرید و تامین این موارد، مالیات را به عنوان بخشی از فاکتور خرید، پرداخت کرده است. تمامی این هزینه ها باید به صورت دقیق در فرایند حسابداری ثبت شوند.

این هزینه‌ها به عنوان هزینه تولید در تعیین قیمت نهایی محصول لحاظ می‌شوند. در نهایت نیز به واسطه کار تولیدی و تبدیل مواد اولیه به فرش، کارخانه سودی را برای خود در نظر می‌گیرد. قیمت نهایی فرش از جمع شدن سود کارخانه و هزینه‌های تولید محاسبه می‌شود. هزینه نهایی فرش به همراه سود کارخانه و مالیات بر ارزش افزوده آن، در نهایت از خریدار دریافت می شود.

با کمی‌دقت در این فرایند، متوجه خواهید شد که کارخانه تمام‌ مبلغی که در قالب مالیات بر ارزش افزوده، در طول فرایند تامین تا توزیع، پرداخت کرده است را در پایان از مشتری اخذ می‌نماید. مشتری نیز به هنگام خرید فرش، مالیات بر ارزش افزوده سود کارخانه را به عنوان بخشی از مبلغ خرید کالا، به کارخانه پرداخت می کند. کارخانه این مالیات را به اداره دارایی تحویل می دهد. به بیان دیگر، کارخانه تنها وظیفه دریافت مالیات بر ارزش افزوده کالا خود و تحویل آن به اداره مالیات را بر عهده دارد.

یکی از مهمترین مزایای مالیات بر ارزش افزوده این است که سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند با در دست داشتن شواهد قابل قبول از کلیه فعالیت‌های اقتصادی یک کارخانه، عملکرد آن را زیر نظر داشته باشد و در صورت بروز تخلفات بزرگ در ارائه اسناد مالی، به راحتی آن ها را ردیابی کند. در هر کشوری، مالیات بر ارزش افزوده پیوند ناگسستنی با تولید ناخالص ملی دارد و می‌تواند شاخص ایده آلی برای تعیین وضعیت رشد اقتصادی جامعه باشد.

• ارتباط بین مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده

مالیات عملکرد به صورت سالانه و از طریق تنظیم و ارائه اظهارنامه مالیاتی در پایان سال مالی، محاسبه و دریافت می‌شود. این در حالی است که محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در چهار نوبت سه ماهه و در طول سال صورت می گیرد.

لذا در بسیاری از موارد، ممیزین دارایی برای راستی آزمایی اظهارنامه‌های مالیاتی، به گزارش‌های مالیات بر ارزش افزوده شرکت‌ها استناد می‌کنند. به بیان دیگر، جمع تمامی ‌خرید‌ها و فروش‌های انجام شده در چهار اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده با جمع خریدها و فروش‌های انجام شده در سال مالی، که در اظهارنامه مالیاتی اعلام می‌شود، باید برابری کند.

این قانون برای هزینه‌ها و خدمات دریافتی نیز صدق می‌کند. معمولا اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده در کنار گزارشات فصلی شرکت‌ها بررسی می‌شود و این نکته ای است که در آموزش اظهارنامه مالیاتی باید مورد توجه قرار بگیرد. در گزارشات فصلی ریز اطلاعات مربوط به خریداران و فروشندگان به همراه مشخصات آن‌ها در سامانه سازمان امور مالیاتی و اقتصادی کشور، ثبت می‌شود.

• تفاوت بین مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده

تولید کنندگان، بازرگانان، کسبه و پیشه وران در یک کشور، مشمول پرداخت مالیات عملکرد هستند. این در حالی است که مالیات بر ارزش افزوده به صورت مستقیم از مصرف کننده نهایی، فارغ از پیشه و حرفه وی، دریافت می‌شود. به بیان ساده تر، یک دانش آموز ۱۷ ساله مشمول پرداخت مالیات عملکرد نیست، چرا که درآمدی ندارد اما همین دانش آموز به هنگام خرید یک پاکت شیر، مالیات بر ارزش افزوده این کالا را به شرکت تولید کننده شیر، پرداخت می‌کند.

یکی دیگر از مهم ترین تفاوت‌های میان این دو مالیات، نرخ آن‌ها است. مالیات بر ارزش افزوده نرخ متغیری دارد و دولت‌ها با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و همچنین سیاست‌های خود مبنی بر تنظیم شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه، ضرایب مالیاتی را تغییر دهند. این در حالی است که مالیات عملکرد نرخ ثابتی دارد و تنها با اصطلاح قانون مالیاتی کشور، می توان نرخ آن را تغییر داد.

در نهایت نیز قیمت تمام شده و بازه زمانی لازم برای دریافت مالیات بر ارزش افزوده توسط دولت‌ها، بسیار کم است. این در حالی است که برای دریافت مالیات عملکرد، دولت مجبور به صرف زمان و هزینه بیشتر برای نیروی انسانی کارشناس می‌باشد.

اگر قصد یادگیری حسابداری از سطــح پایه تا پیشرفته را دارید با انتخاب پکیج جامع آموزش صفر تا صد حسابداری ویژه بازار کار تمام تکنیک‌ها و مهارت‌های کلیدی که لازم است برای ورود به این حرفه بیاموزید را بصورت یکجا در اختیار شما قرار خواهیم داد.