درآمد حسابی است موقت و سود و زیانی با ماهیت بستانکار که در طول دوره مالی نباید این حساب در ردیف بدهک
در فرآیندهای مالی روزانه شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی، همواره ارتباطات مالی دوطرفه شکل می‌گیرد. یعنی ممکن است یک شرکت همزمان به‌عنوان مشتری و فروشنده در قبال یک طرف دیگر ایفای نقش کند. در چنین شرایطی، وجود بدهی و طلب متقابل میان دو طرف، موجب می‌شود که نیازی به پرداخت‌های نقدی نباشد و بتوان این مبادلات را از طریق یک روش منطقی و پذیرفته‌شده به نام تهاتر در حسابداری مدیریت کرد.
تهاتر یکی از روش‌های متداول در حسابداری برای کاهش گردش وجه نقد و ساده‌سازی عملیات تسویه است. در واقع، این روش زمانی کاربرد دارد که طرفین معامله نسبت به یکدیگر بدهکار و بستانکار هستند و به جای اینکه دو پرداخت جداگانه انجام شود، با یک عملیات حسابداری معادل‌سازی انجام می‌گیرد.
در این مقاله، به بررسی دقیق و کاربردی مفهوم تهاتر، شرایط قانونی آن، نحوه ثبت در دفاتر حسابداری، استانداردهای مرتبط و محدودیت‌های استفاده از این روش پرداخته‌ایم. همچنین خواهیم دید که تهاتر حساب‌ها چه مزایا و معایبی در گزارش‌های مالی دارد و چه زمانی استفاده از آن مجاز نیست.
تهاتر در حسابداری، به فرایندی گفته می‌شود که طی آن بدهی و طلب دو طرف با یکدیگر مقایسه و در صورت امکان با هم تسویه می‌شوند. به‌عبارتی، به جای انجام دو عملیات مستقل پرداخت و دریافت، یک عملیات واحد برای جبران تعهدات طرفین صورت می‌گیرد.
برای مثال، اگر شرکت الف از شرکت ب مبلغی کالا خریداری کرده و در عین حال بابت خدماتی، همان شرکت ب به شرکت الف بدهکار باشد، می‌توان این بدهی‌ها را با هم تهاتر کرد. در نتیجه، تنها مابه‌التفاوت بدهی و طلب باقی می‌ماند و نیازی به پرداخت‌های اضافی نیست.
تهاتر نه‌تنها در شرایط عادی بین شرکت‌ها، بلکه در مناسبات بین‌المللی، حسابداری پروژه‌ها و روابط چندجانبه نیز کاربرد گسترده‌ای دارد. از آنجایی که این روش باعث کاهش نیاز به گردش وجه نقد و ساده‌سازی ترازهای حسابداری می‌شود، در بسیاری از کسب‌وکارها به عنوان یک ابزار مدیریتی مؤثر به‌کار می‌رود.
تهاتر در حسابداری به چند نوع تقسیم می‌شود که هر یک کاربرد خاص خود را دارند. یکی از رایج‌ترین انواع، تهاتر ساده یا مستقیم است که در آن دو طرف صرفاً طلب و بدهی خود را با هم مقایسه کرده و مابه‌التفاوت را پرداخت یا ثبت می‌کنند.
نوع دیگری از تهاتر، تهاتر چندجانبه است که در آن بیش از دو طرف درگیر هستند. به‌عنوان مثال، شرکت الف از شرکت ب طلبکار و به شرکت ج بدهکار است و از طریق توافق سه‌جانبه، عملیات تهاتر انجام می‌شود.
نوع خاص‌تری از تهاتر نیز به‌صورت غیررسمی یا داخلی بین واحدهای یک سازمان انجام می‌شود. این نوع تهاتر بیشتر برای ساده‌سازی حساب‌ها درون یک مجموعه بزرگ کاربرد دارد و باید با دقت و مستندات کامل ثبت شود.
هر نوع تهاتر باید مطابق با اصول شفافیت، رضایت طرفین و انطباق با قوانین حسابداری انجام شود تا اعتبار مالی شرکت حفظ گردد.
ثبت تهاتر نیازمند دقت بالا و توجه به جزئیات است. در مرحله اول، حساب بدهی و حساب بستانکاری باید به‌درستی شناسایی و ثبت اولیه شده باشند. سپس در زمان توافق برای تهاتر، یک سند حسابداری جدید صادر می‌شود که بر اساس آن بدهی و طلب همزمان کاهش می‌یابند.
در ثبت سند تهاتر، معمولاً از حساب‌هایی مانند حساب‌های دریافتنی و پرداختنی استفاده می‌شود. در این سند، حساب پرداختنی بستانکار و حساب دریافتنی بدهکار می‌شود، به طوری که هر دو حساب تسویه شده و در نهایت فقط مانده واقعی باقی بماند.
در صورت استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری، معمولاً ماژول تهاتر یا ابزار تسویه دوطرفه وجود دارد که به‌صورت خودکار عملیات تهاتر را انجام داده و ثبت سند را نیز همراه با تاریخ و شماره سند ذخیره می‌کند.
برای اینکه تهاتر در حسابداری مشروع، قانونی و مورد پذیرش نهادهای نظارتی باشد، باید شرایط مشخصی رعایت شود. اولین شرط مهم، وجود همزمان بدهی و طلب واقعی بین دو طرف است. این بدهی‌ها باید قابل شناسایی، قطعی و دارای تاریخ تسویه مشخص باشند.
همچنین تهاتر باید با رضایت و توافق طرفین صورت گیرد. بدون توافق رسمی یا قراردادی، نمی‌توان صرفاً بر اساس ثبت‌های داخلی اقدام به تهاتر کرد. وجود مستنداتی مانند فاکتور، قرارداد، مکاتبات رسمی و تأییدیه طرف مقابل از جمله مواردی است که صحت تهاتر را از منظر حقوقی و حسابداری تضمین می‌کند.
در برخی موارد، تهاتر نیازمند ثبت در دفاتر رسمی مانند دفاتر کل و روزنامه است. در ایران نیز مطابق با دستورالعمل‌های سازمان امور مالیاتی و استانداردهای حسابداری، تهاتر حساب‌ها در صورتی معتبر تلقی می‌شود که همراه با اسناد مثبته بوده و اثر مالی آن در دفاتر ثبت شده باشد.
این مطلب را نیز بخوانید: حسابداری تورمی چیست؟
ثبت تهاتر در دفاتر حسابداری باید به‌گونه‌ای انجام شود که شفافیت مالی حفظ گردد و مسیر حساب‌ها قابل ردیابی باشد. در این فرآیند، ابتدا باید بدهی و طلب به‌صورت مجزا در دفاتر ثبت شده باشند. سپس در زمان تهاتر، یک ثبت سند تهاتر انجام می‌شود که بدهی و طلب را معادل‌سازی کرده و حذف می‌نماید.
برای مثال، اگر شرکت الف مبلغ ۱۰ میلیون تومان به شرکت ب بدهکار باشد و همزمان ۸ میلیون تومان از شرکت ب طلب داشته باشد، ثبت تهاتر شامل حذف این دو حساب و باقی‌ماندن مابه‌التفاوت خواهد بود. در این حالت، یک حساب پرداخت ۱۰ میلیونی و یک حساب دریافت ۸ میلیونی بسته شده و تنها بدهی خالص ۲ میلیون باقی می‌ماند.
ثبت تهاتر باید در نرم‌افزار حسابداری یا دفاتر رسمی به‌گونه‌ای باشد که در گزارش‌های مالی منعکس شود و قابل تطبیق با اسناد و مدارک حسابرسی باشد. شفافیت و مستندسازی در این مرحله بسیار حیاتی است.
استفاده از تهاتر در حسابداری مزایای متعددی دارد. یکی از مهم‌ترین مزایا، کاهش نیاز به پرداخت‌های نقدی و در نتیجه، بهبود وضعیت نقدینگی شرکت است. از سوی دیگر، تهاتر موجب کاهش حجم عملیات بانکی، هزینه‌های کارمزد و زمان مورد نیاز برای تسویه می‌شود.
تهاتر همچنین می‌تواند باعث ساده‌سازی ترازنامه شود. به‌جای ثبت چندین حساب بدهی و بستانکاری، تنها مابه‌التفاوت در دفاتر باقی می‌ماند. این امر موجب شفافیت بیشتر در صورت‌های مالی و تمرکز تحلیل‌گران بر روی وضعیت واقعی شرکت می‌شود.
اما در کنار مزایا، تهاتر محدودیت‌ها و معایبی نیز دارد. در برخی موارد، ممکن است اطلاعاتی از حساب‌ها در گزارش‌های مالی مخفی شود یا سوء‌برداشت‌هایی ایجاد شود. همچنین اگر تهاتر به‌درستی مستندسازی نشود، می‌تواند در فرآیند حسابرسی مشکل‌ساز گردد.
بنابراین استفاده از تهاتر حساب‌ها باید با دقت، رعایت اصول حسابداری و مطابقت با استانداردهای مالی انجام شود تا از بروز خطاها جلوگیری شود.
در سطح بین‌المللی، استاندارد IAS 32 با عنوان «ارائه ابزارهای مالی»، یکی از مهم‌ترین منابع در زمینه تهاتر در حسابداری محسوب می‌شود. این استاندارد بیان می‌کند که تهاتر تنها در صورتی مجاز است که شرکت دارای حق قانونی برای انجام آن باشد و همچنین قصد تهاتر یا تسویه همزمان را داشته باشد.
در ایران نیز استاندارد حسابداری شماره ۱ و ۲۳ به موضوع تهاتر در ارائه صورت‌های مالی پرداخته‌اند. بر اساس این استانداردها، تهاتر تنها زمانی مجاز است که ماهیت حساب‌ها یکسان باشد و وجود طلب و بدهی بین دو طرف قطعی و بدون شرط باشد.
این استانداردها بر رعایت اصل شفافیت و افشای کامل تأکید دارند و استفاده از تهاتر برای پنهان کردن اطلاعات مالی یا دستکاری گزارش‌ها را ممنوع می‌دانند. بنابراین شناخت و اجرای صحیح این استانداردها برای حسابداران حرفه‌ای امری ضروری است.
گرچه تهاتر ابزاری کاربردی در حسابداری است، اما در همه شرایط نمی‌توان از آن استفاده کرد. یکی از مهم‌ترین مواردی که تهاتر مجاز نیست، زمانی است که طرفین دارای بدهی یا طلب مشروط یا در حال اختلاف حقوقی باشند. در این شرایط، انجام تهاتر می‌تواند از نظر قانونی مشکل‌ساز شود.
همچنین اگر ماهیت حساب‌ها متفاوت باشد، مثلاً یک حساب مربوط به بدهی بلندمدت و دیگری مربوط به درآمد جاری باشد، تهاتر آن‌ها خلاف اصول حسابداری خواهد بود. در این گونه موارد، شفافیت گزارش‌های مالی از بین می‌رود.
از سوی دیگر، شرکت‌هایی که صورت‌های مالی خود را بر اساس استانداردهای بین‌المللی ارائه می‌دهند، باید دقت زیادی در رعایت ضوابط تهاتر داشته باشند. در صورتی که ثبت سند تهاتر بدون مستندات و دلایل کافی انجام شود، ممکن است در فرآیند حسابرسی رد شده و اعتبار صورت‌های مالی زیر سؤال برود.
جمع بندی
تهاتر در حسابداری یکی از ابزارهای هوشمندانه برای مدیریت مؤثر حساب‌ها، کاهش گردش وجه نقد و تسهیل عملیات مالی است. این روش که بر مبنای تسویه بدهی و طلب دو طرف به‌صورت همزمان انجام می‌شود، در بسیاری از کسب‌وکارها نقش مهمی در ساده‌سازی فرآیندها و افزایش بهره‌وری ایفا می‌کند.
با این حال، استفاده از تهاتر مستلزم رعایت شرایط قانونی، انطباق با استانداردهای حسابداری و مستندسازی دقیق است. شرکت‌ها باید با استفاده از نرم‌افزارهای مناسب، آموزش کارکنان و نظارت دقیق، از این ابزار به‌صورت اصولی بهره‌برداری کنند تا هم در زمان و هم در منابع مالی صرفه‌جویی شود و صورت‌های مالی شفافی ارائه گردد.
✔️ اگر قصد یادگیری حسابداری از پایه تا پیشرفته را دارید با انتخاب پکیج جامع آموزش صفر تا صد حسابداری ویژه بازار کار تمام تکنیک‌ها و مهارت‌های کلیدی که لازم است برای ورود به این حرفه بیاموزید را بصورت یکجا در اختیار شما قرار خواهیم داد. می توانید قبل از خرید و تهیه هر پکیج سری به آموزش حسابداری رایگان ما بزنید و از کیفیت ویدیوها و نحوه تدریس مطمئن شوید.
سوالات متداول
در ادامه به بررسی سوالات متداول در این حیطه می پردازیم:
بله، هرگونه تهاتر باید با مستندات معتبر مانند فاکتور، قرارداد یا توافق‌نامه کتبی ثبت و ضبط شود.
خیر، حساب‌ها باید از نظر ماهیت یکسان باشند تا تهاتر آن‌ها مجاز باشد.
خیر، تهاتر می‌تواند چندجانبه نیز باشد و بین سه یا چند طرف انجام گیرد، البته با توافق همه طرف‌ها.
خود تهاتر تغییری در سود یا زیان ایجاد نمی‌کند، اما باعث کاهش گردش وجوه نقد و سادگی در گزارش‌های مالی می‌شود.
درآمد حسابی است موقت و سود و زیانی با ماهیت بستانکار که در طول دوره مالی نباید این حساب در ردیف بدهک
به طور کلی، هزینه های قابل قبول مالیاتی مربوط به هزینه هایی است که مبلغ آن ها از درآمد قابل کسر بوده
.ما در این مقاله به تجزیه و تحلیل صورت های مالی پرداخته ایم و انواع ان را تشریح کردیم. همچین با توضی
