در حسابداری مفهوم استهلاک برای دارایی‌ها به این معنی است که پس از گذشت مدت زمان معین طبق قانون مالیاتهای مستقیم دارایی های ثابت به مرور کارایی خود را از دست داده و باید برحسب قواعد حسابداری تبدیل به هزینه شوند. در واقع هزینه استهلاک انباشته دارایی ها به مبلغی گفته می شود که سالانه از ارزش دفتری آن دارایی کسر و به حساب ذخیره تا استهلاک کامل آن دارایی منتقل می شود.
یک وسیله را در نظر بگیرید که هر چقدر از مدت زمان استفاده از این وسیله بگذرد از قیمت آن کاسته می شود به این کاهش قیمت که ارزش دارایی کالا را تحت تاثیر قرار می‌دهد (کاهش ارزش دارایی) هزینه استهلاک می‌گویند. درواقع استهلاک به‌تدریج به سرشکن کردن بهای خریداری شده برای هرچیزی می‌پردازد و قیمت نهایی آن را پس از گذشت مدت زمان مقرر کاهش می‌دهد تا به ارزش اسقاط خود برسد.
البته در کشور ما معمولاً هرچه از عمر یک دارایی می گذرد برعکس استاندارد حسابداری به ارزش آن اضافه می شود. مثلا شما دستگاهی را برای کارخانه خود خریدید و پس از ده سال این دارایی در حسابداری به ارزش اسقاط در دفاتر نمایش داده می شود ولی در واقعیت ارزش این دارایی چند برابر شده است که این امر باعث می شود شرکتها هر چند سال یکبار درخواست تجدید ارزیابی کنند و برای این موضوع راهکارهایی وجود دارد که در مقالات بعدی به آن خواهیم پرداخت اما برای اینکه بتوانید با مفهوم استهلاک و استهلاک انباشته از دید حسابداری بیشتر آشنا شوید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
این ویدئو بخشی از پکیج آموزش صفر تا صد حسابداری بخش استهلاک انباشته دارائی ها می باشد.
دارایی‌های ثابت با گذشت زمان و یا استفاده از آنها، دچار کهنگی و فرسودگی می شوند و به تدریج فایده خود را از لحاظ انجام دادن عملیات از دست می‌دهند. حسابداری سعی می‌کند این کاهش فایده رسانی دارایی‌های ثابت را به روش معقول و منطقی محاسبه کند که به آن هزینه استهلاک می‌گویند. در واقع هزینه استهلاک عبارت است از تخصیص مبلغ استهلاک‌پذیر به دارایی‌های ثابت شرکت برای یک دوره مالی.
هزینه استهلاک در صورت سود و زیان به عنوان هزینه غیرنقدی شناخته شده که سود خالص شرکت را کاهش می دهد. برای ثبت رویداد مالی در دفاتر و نرم افزار، هزینه استهلاک بدهکار و استهلاک انباشته بستانکار می‌شود. هزینه استهلاک یک هزینه غیر نقدی محسوب می شود، زیرا ثبت استهلاک ماهانه شامل معامله نقدی نیست. از این جهت، در تهیه گزارش صورت جریان وجوه نقد تحت روش غیر مستقیم، هزینه استهلاک برای محاسبه جریان نقدی اضافه می‌شود. روش‌های معمول محاسبه استهلاک شامل خط مستقیم، روش مانده نزولی، میزان تولید و … می‌باشد.
-
ارزش اسقاط دارائی ها چیست؟
ارزش اسقاط مبلغ خالص ارزش دارایی بعد از اتمام عمر مفید دارایی است که بعد از کسر درصد استهلاک و هزینه های فروش دارایی، عاید سازمان می گردد. عدم استفاده از دارایی و یا اتمام عمر مفید آن باعث کنار گذاشتن دارایی می شود که این نوع دارایی را دارایی ثابت اسقاط شده می نامند. ارزش اسقاط به میزان ارزش باقی مانده از یک دارایی است که بعد از اسقاط و زمانی که از بین رفته باشد اطلاق می شود.
در محاسبه ارزش اسقاط لازم است بدانید در تمامی مواردی که ارزش دفتری با فروش دارایی اسقاط شده برابر باشد ارزش اسقاط صفر است. در این موارد که ارزش اسقاط صفر و یا خیلی ناچیز است می توان از محاسبه آن صرف نظر کرد.
نکته: سود حاصل از فروش دارایی اسقاط شده زمانی ثبت می شود که دارایی به مبلغ بیشتر از ارزش دفتری خود فروخته شود. زمانی زیان ثبت خواهد شد که دارایی به مبلغ کمتر از ارزش دفتری خود فروخته شود. سود و یا زیان حاصل از فروش دارایی ثابت در صورت سود و زیان گزارش و هر دو در پایان دوره حسابداری به خلاصه سود و زیان بسته می شوند.
-
فرمول استهلاک دارایی ها با ذکر مثال :
روش خط مستقیم:
ساده‌ترین روش که هیچ‌گونه پیچیدگی در آن وجود ندارد روش استهلاک خط مستقیم است. شما به واسطه این روش می‌توانید هزینه استهلاک دارایی را که برای هر سال یکسان است، محاسبه کنید.
هزینه استهلاک هر دوره = (بهای تمام شده – ارزش اسقاط) / عمرمفید (سال)
مثال: شرکت پارس در ابتدای سال یک قطعه تجهیزات را به قیمت ۲۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان خریداری نمود. ارزش اسقاط این تجهیزات ۲۵،۰۰۰،۰۰۰ تومان با عمر مفید آن ۱۰ سال است. هزینه سالیانه استهلاک با استفاده از روش خط مستقیم، ۲۲،۵۰۰،۰۰۰ تومان در سال خواهد بود. پس هر ساله ۲۲،۵۰۰،۰۰۰ تومان به حساب استهلاک انباشته اضافه می شود.
بطور مثال در پایان سال پنجم، مبلغ استهلاک انباشته مجموعاً ۱۱۲،۵۰۰،۰۰۰ تومان یا همان ۲۲،۵۰۰،۰۰۰ تومان در سال است که در عدد پنج (پنج سال) ضرب شده است. ثبت رویداد مالی برای محاسبه هزینه استهلاک سال اول به شرح زیر است که تا پایان سال دهم باید به همین ترتیب آنرا انجام دهید:
هزینه استهلاک ۲۲،۵۰۰،۰۰۰
استهلاک انباشته ۲۲،۵۰۰،۰۰۰
روش میزان تولید:
برخلاف روش فوق در این شیوه زمان هیچ دخل و تصرفی ندارد. بلکه میزان فعالیت سبب استهلاک دارایی می‌شود. یعنی زمانی‌که فعالیت بیشتر باشد، طبیعتاً میزان استهلاک بیشتر بوده و دستگاه می‌تواند کمتر فعالیت کند. درصورتی‌که فعالیت دستگاه کمتر باشد، مسلماً استهلاک آن نیز کمتر می‌شود استفاده یا بازده فیزیکی، دارایی مفید در این روش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
هزینه استهلاک هر دوره = (بهای تمام شده – ارزش اسقاط) * میزان تولید واقعی / میزان تولید برآوردی
روش نزولی:
برای محاسبۀ استهلاک به روش ماندۀ نزولی، نرخ ثابتی در طی سال های عمر مفید دارایی ثابت، در ارزش دفتری آن (بهای تمام شده منهای مانده استهلاک انباشته) ضرب می شود. این روش در قانون مالیات های مستقیم ایران به رسمیت شناخته شده است.
نرخ ثابت × (ماندۀ استهلاک انباشته – بهای تمام شدۀ دارایی) = استهلاک دارایی به روش مانده نزولی
مثال: شرکت تهران تجهیزاتی را در ابتدای سال ۱۳۹۷ به بهای تمام شده ۱۴۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال خریداری کرده است، استهلاک این دارایی به روش مانده نزولی با نرخ ۱۲ % است،استهلاک سال های ۱۴۰۰،۱۳۹۹،۱۳۹۸ را محاسبه کنید.
%۱۲×(۱۴۰,۰۰۰,۰۰۰-۰)= استهلاک سال ۱۳۹۸
%۱۲×(۱۴۰,۰۰۰,۰۰۰-۱۶,۸۰۰,۰۰۰)= استهلاک سال ۱۳۹۹
%۱۲×(۱۴۰,۰۰۰,۰۰۰-۳۱,۵۸۴,۰۰۰)= استهلاک سال ۱۴۰۰
استهلاک سال ۹۸ معادل ۱۶,۸۰۰,۰۰۰ ریال و استهلاک سال ۹۹ معادل ۱۴,۷۸۴,۰۰۰ ریال و استهلاک سال ۱۴۰۰ معادل ۱۳,۰۰۹,۹۲۰ ریال می باشد که می‌بایستی برای آنها در هر سال مالی سند حسابداری صادر نمود. نکته مهم: در روش درصدی از ارزش دفتری، هنگامی که مانده ارزش دفتری دارایی به کمتر از ۵ درصد بهای تمام شده دارایی برسد، کل ماندۀ ارزش دفتری در سال بعد یکجا قابل استهلاک است.
حساب استهلاک انباشته یک حساب متعلق به دارایی در ترازنامه است با ماهیت بستانکار که جزو زیر مجموعه حساب ذخایر محسوب می شود. بدین معنی که مانده‌ی این حساب تا زمان فروش دارایی بستانکار خواهد بود. این حساب در ترازنامه به عنوان کاهنده از مبلغ ناخالص دارایی‌های ثابت گزارش داده می‌شود.
مقدار استهلاک انباشته برای یک دارایی یا گروهی از دارایی‌ها در طول زمان افزایش می‌یابد، چرا که هزینه استهلاک در برابر دارایی‌ها ادامه دارد. پس هنگامی که دارایی به فروش برسد یا بدون استفاده شود مقدار استهلاک انباشته آن در ترازنامه حذف خواهد شد. حساب استهلاک انباشته گاهاً در سمت راست ترازنامه زیر بهای تمام شده دارایی می‌آید تا از بهای تمام شده کم گردد و ارزش دفتری دارایی به دست آید. ثبت استهلاک دارایی در طول دوره مالی به شرح زیر می‌باشد:
هزینه استهلاک (بد)
استهلاک انباشته (بس)
معنای ارزش دفتری در زمینه‌های مختلف متفاوت است. در مورد دارایی‌ها، اصطلاح ارزش دفتری به معنای قیمت تمام شده یک دارایی منهای استهلاک انباشته آن است. ارزش دفتری دارایی در هر سالی با سال گذشته متفاوت است چون هر سال مبلغ استهلاک انباشته آن دارایی به ارزش اسقاط آن نزدیکتر خواهد شد.
بطور مثال سال گذشته خرید دستگاه تزریق پلاستیک را با ارزش دفتری ۵۰ میلیون ریال در دفاتر ثبت نموده ایم و امسال این دارایی، ده ساله به روش خط مستقیم مستهلک شده است پس هزینه استهلاک برای سال اول ۵ میلیون ریال خواهد بود و ارزش دفتری دارایی ما که حاصل تفاضل بهای تمام شده دارایی و مجموع هزینه استهلاک و استهلاک انباشته آن است برای امسال ۴/۵۰۰/۰۰۰ ریال می باشد. در تصویر زیر یک نمونه دیگر از نحوه محاسبه ارزش دفتری را می بینید.
-
مقررات و ضوابط اجرایی استهلاک
سازمان مالیاتی بر اساس بخشنامه شماره ۲۰۰-۹۵-۷۸ مورخ ۹۵/۱۱/۴، مقررات و ضوابط اجرایی مربوط به هزینه استهلاک دارایی ها و هزینه‌های تاسیس فعالیت اقتصادی را (در ۲۱ ماده و ۴ تبصره) به انضمام جدول دارایی‌های استهلاک پذیر ابلاغ نمود. بر این اساس طبق بند ۹ دستورالعمل مقررات وضوابط اجرایی هزینه استهلاک دارایی ها و هزینه تاسیس موضوع ماده ۱۴۹ اصلاحی قانون مالیاتها، روش‌های قابل قبول سازمان مالیاتی برای محاسبه هزینه استهلاک عبارتند از: روش خط مستقیم – روش مانده نزولی – روش تعداد تولید
✔️ اگر قصد یادگیری حسابداری از پایه تا پیشرفته را دارید با انتخاب پکیج جامع آموزش صفر تا صد حسابداری ویژه بازار کار تمام تکنیک‌ها و مهارت‌های کلیدی که لازم است برای ورود به این حرفه بیاموزید را بصورت یکجا در اختیار شما قرار خواهیم داد.
